ازت در گیاهان چه نقشی دارند؟
ازت در طبيعت به سه شكل ازت آلي، ازت گازي و ازت معدني يافت مي شود. منظور از ازت آلي ازت موجود در تركيبات آلي مي باشد كه به شكل اسيدهاي آمينه، اسيدهاي آلي و ديگر تركيبات آلی يافت مي شود. بخش عمده ازت خاك به شكل آلي (غير قابل جذب) و دائماً در حال تبديل شدن به شكل هاي مختلف مي باشد.
فرم های مختلف ازت:
ازت به فرم های نیترات (NO3 –)، یون آمونیم (NH4 +) و اورهCO(NH2)2 قابل جذب گیاه توسط گیاه می باشد. اشکال دیگر آن نظیر N2، NO2 و N2O برای درختان غیر قابل جذب میباشد.
نیترات فرم اصلی نیتروژن در خاک بوده و فرم های آمونیاک، آمونیوم و اوره پس از مدتی کم و بیش کوتاه بصورت نیترات در می آیند.
تبدیل این فرم ها به نیترات موجب آزاد شدن H+ گشته و پیاچ خاک را کاهش می دهد. نیترات (NO3 –) چون دارای بار منفی می باشد جذب کلوییدهای خاک نمی شود و در معرض شستشو از خاک قرار می گیرد.
اما یون آمونیم (NH4+) چون دارای بار مثبت است جذب کلوییدهای خاک می گردد و بتدریج بصورت نیترات (NO3 –) در می آید.
نقش ازت در درختان میوه :
ازت مهمترین عنصر غذایی در تغذیه درختان میوه میباشد که تعیینکننده رشد رویشی درختان است.
ازت در رشد رویشی، گلدهی، تشکیل میوه، عملکرد محصول، رسیدگی میوهها و مسایل فیزیولوژی پس از برداشت در اکثر محصولات باغی دخالت دارد.
ازت در ساخت ترکیبات پروتئین و اسیدهای آمینه و کربوهیدراتها نقش فعال دارد. همچنین میزان ازت در رنگ بندی میوهها مؤثر میباشد.
از آنجایی که اندامهای جوان و در حال رویش درختان میوه نیاز زیادی به این عنصر دارند، ازت در گیاه به شدت متحرک بوده و به قسمت‌های در حال رویش منتقل میشود.
ازت در گلدهی بسیار مؤثر بوده و باعث افزایش گلدهی در درختان میوه میشود و بنابراین تشکیل میوه و عملکرد را نیز افزایش می‌دهد.
ازت در رسیدگی میوه مؤثر است و چنانچه غلظت آن در گیاه بیش از حد مطلوب باشد باعث رسیدگی بیش از حد میوهها شده و از عمر انبار داری آنها می‌کاهد.
نشانه های کمبود ازت در گیاه :
1- اولین علامتی که از کمبود ازت مشاهده میشود، کاهش رشد رویشی درخت میباشد.
همانطور که بیان شد ازت در گیاه کاملاً متحرک میباشد و در اثر کمبود معمولاً برگهای پیر به زردی می‌گرایند در حالیکه برگهای جوان سبز باقی می‌مانند.
بنابراین منظر عمومی باغ به زردی می‌گراید. در درختان میوه در این حالت برگ های قسمت پایین تاج زرد شده و برگ های سرشاخه ها سبز میباشد.
2- کوچک بودن میوهها و کاهش عملکرد محصول نیز از نشانه‌های دیگر کمبود ازت میباشد. ریزش بیش از حد گل ها و میوه ها در باغ از علایم کمبود ازت در باغ است.
3- کاهش یا توقف رشد رویشی و تولید میوه، رنگ پریدگی (تغییر رنگ برگ، رگبرگ و دمبرگ به سبز کم رنگ یا زرد) و روشنی برگهای مسن (پایینی یا بالغ).
4- اگر کمبود اصلاح نشود، زردی و رنگ پریدگی به برگهای جوان هم سرایت می‌کند و موجب توقف رشد برگهای جوان و کوچک ماندن آنها میشود.
5- در موارد کمبود شدید تمام کلروفیل از بین می‌رود و برگهای مسن پیش از موقع می‌ریزند.
ساقه‌ها باریک، سخت و فیبری شده و تیره رنگ می‌گردند، میوهها نیز رنگ روشن پیدا میکنند. گل‌ها کوچک مانده و یا ریزش میکنند. در زمان کمبود ازت، ریشه‌ها بیشتر از ساقه‌ها رشد میکنند و در صورت ادامه کمبود، رشد ریشه‌ها نیز متوقف و قهوه‌ای شده و می‌میرند.
از دلایل کمبود ازت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پی اچ (pH ) خیلی پایین یا خیلی بالای خاک (خاک‌های خیلی اسیدی و خیلی قلیایی)، رشد سریع گیاه، کم بودن مواد آلی خاک، در زمانی که آبیاری بیش از حد صورت پذیرد. بخش اعظمی از ازت موجود در خاک (مخصوصاً خاک‌های شنی یا سبک) آبشویی شده و از دسترس گیاه خارج میشود، در زمانی که رطوبت خاک بالا و دما پایین باشد گیاه مقدار ازت کمتری مصرف می‌نماید و علایم کمبود ازت رخ می‌دهد.
در بهار به هنگام شکوفه کردن درختان و یا در اواخر تابستان و پاییز، به علت مصرف زیاد ازت توسط جوانه و میوه ها، کمبود خفیف ازت ممکن است به وجود آید.
علل بروز کمبود ازت به صورت شستشو، تصعید و خارج شدن از خاک از طریق برداشت محصول، عوامل دیگری هم مانند (مواد آلی پر حجم) نسبت بالای کربن به ازت (C/N) قدرت جذب را کاهش می دهند.
در شرایط آلودگی آب ماندگی (غیر هوازی) ازت به صورت دنیتریفیکاسیون (Denitrification) تلف می شود.
اثرات بیشبود ازت :
زیادی ازت علاوه بر تاثیرات منفی روی رشد و نمو درخت، بر میزان محصول و کیفیت میوه اثر گذار می باشد. در مواردی هم به طور مستقیم یا غیر مستقیم روی قابلیت جذب مس، روی، منگنز، مولیبدن و سایر عناصر نیز اثر میگذارد.
در بعضی از خاک ها، زیادی کود ازته، موجب خراب شدن ساختمان فیزیکی خاک می شود. در این رابطه برخی از پژوهشگران به کاهش محسوس رشد ریشه اشاره کرده اند.
یکی دیگر از اثرات منفی ازت زیاد، این است که رشد رویشی را تسریع نموده، رسیدن میوه را تا حدودی به تاخیر می اندازد.
در مناطقی که شرایط آب و هوایی برای رشد رویشی مناسب است زیادی ازت در خاک موجب تحریک رشد و نمو سرشاخه ها در اواخر پاییز می شود که این سرشاخه های نورسته در مرکبات از یخبندان های زمستانه خسارت می بینند.
همچنین تولید میوه های کم آب، پوست کلفت و با کیفیت نامناسب جهت انبار کردن و حمل ونقل، از موارد دیگر ناشی از اثرات زیادی ازت در خاک می باشد.
ازت بیش از حد باعث اختلال در رنگبندی میوه ها میشود (خصوصاً در درختان سیب) و اثر منفی در این امر دارد.
همچنین ازت بیش از حد علاوه بر اینکه باعث افزایش رشد علف های هرز در باغهای میوه میشود باعث کاهش مقاومت درختان میوه در مقابل آفات و بیماری ها میگردد.
درمان مسمومیت ازت:
آبشویی خاک یا محیط کشت با آب شیرین جهت برطرف کردن کود اضافی توصیه میشود. اگر برنامه کودی به میزان لازم در نظر گرفته شود مشکل مسمومیت ازت پیش نخواهد آمد.
تثبیت ازت
عدهای از میکرو ارگانیسم های خاک، ازت هوا را گرفته و در خود ذخیره میکنند و مقداری از آن را استفاده کرده و مقداری را به صورت قابل جذب برای گیاه در می آورند.
دو دسته میکروارگانیسم برای تثبیت ازت وجود دارد:
- میکرو ارگانیسمهای آزاد یا غیر همزیست با گیاه:
- شامل باکتریها، جلبک های سبز – آبی و قارچها می باشد. یکی از باکتری هایی که در طبیعت وجود دارد و می تواند تثبیت ازت را انجام دهد، ازتوباکتر می باشد.
- میکرو ارگانیسمهای همزیست با ریشه گیاه:
- این میکروارگانیسم ها در ریشه گیاهان قادر به زندگی و رشد و تکثیر می باشند. مهمترین این گیاهان، از خانواده لگومینه (Legumes) می باشد. مثل: عدس، نخود، شبدر و یونجه، میکرو ارگانیسمی که بر روی ریشه این گیاهان زندگی می کند از جنس باکتری ریزوبیوم می باشد. ریزوبیوم وارد ریشه گیاه شده، تکثیر می یابد، غده هایی را بر روی ریشه گیاه ایجاد می کند، این غدهها ازت هوا را گرفته به مصرف باکتری و گیاه می رساند.
منبع ازت
ازت به 2 صورت وجود دارد:
- ازت آلی: ازت به صورت آلی جذب گیاه نمیشود.
- ازت معدنی: ازت به صورت معدنی جذب گیاه میشود.
جهت تبدیل ازت آلی به معدنی، میکرو ارگانیسمها بایستی این مواد آلی را تجزیه نمایند و به فرم معدنی و قابل جذب گیاه تبدیل کنند. این عملیات در 2 مرحله انجام میگیرد:
مرحله اول: آمونیفیکاسیون
در این مرحله نیتروژن موجود در مواد آلی، تبدیل به آمونیاک میگردد.
مرحله دوم: نیتریفیکاسیون
در این مرحله، آمونیاک تبدیل به نیتریت و نیترات میگردد.
نقش ازت در گیاه
- ساخت پروتئین در گیاه
- افزایش رشد رویشی گیاه
- افزایش میوه دهی
- شادابی برگ و میوه گیاه
- پُر آب شدن و تُرد شدن سلولها
- در نتیجه کاهش عملکرد محصول و کیفیت آن
وظیفه ازت در گیاه چیست؟
- ساخت پروتئین ها
- حضور در ساختار DNA و RNA
- افزایش فتوسنتز در گیاه
- افزایش ترکیبات هیدروکربنی در گیاه
- کود ازت بالا باعث افزایش رشد رویشی
- کمک به بهبود میوه دهی
- ایجاد شادابی و طراوت در گیاه به خصوص در میوه و برگ ها
- ایجاد حالت تردی و پرآب شدن در سلول ها
بدون دیدگاه