گوگرد چهارمین عنصر ضروری و پرمصرف برای گیاهان پس از  نیتروژن، فسفر و پتاسیم می باشد. نیاز گیاهان به این عنصر حتی بیشتر از عناصر پر مصرفی چون فسفر می باشد. نظر به اینکه اکثر خاک های کشور، قلیایی و آهکی می باشد، و از طرفی کمبود مواد آلی و میزان آهک زیاد اکثر آب های آبیاری باعث محدود شدن حلالیت عناصر غذایی پرمصرف و ریز مغذی ها می شود و عملا جذب این عناصر در محیط رشد رویشی گیاه به کندی صورت می گیرد، تغذیه گوگرد در گیاهان و مصرف آن اهمیت خاصی دارد. سولفور نقش مهمی در دفاع گیاه در مقابل تنش ها و آفات گیاهی ایفا می کند. سولفور یکی از عناصر سازنده مولکولی برای بسیاری از هورمون ها و ویتامین ها نظیر ویتامین B1 است. در فرم سولفات، گوگرد نقش مهمی در تعادل آب درگیاه و همچنین خاک دارد. سولفور دارای نقش های متعددی در گیاه بشرح ذیل می باشد:

  • در ساختار اسیدهای آمینه و پروتئین ها نقش دارد
  • در تشکیل کلروفیل ضروری است
  • در سنتز روغن به ویژه محصولات روغنی نقش دارد
  • در متابولیسم ازت فعال است

اشکال قابل جذب

  • قسمت عمده از طریق ریشه‌ها به صورت آنیون سولفات (SO4) جذب می‌شود.
  • مقداری به صورت مولکول دی اکسید گوگرد (SO2) از طریق روزنه‌ها به وسیله گیاه جذب می‌گردد.

مزایای مصرف گوگرد در اراضی زراعی و باغی به شرح ذیل می باشد:

1- اسیدی کردن خاک های کشاورزی و در نتیجه افزایش حلالیت و جذب بهتر عناصر غذایی خصوصا آهن، فسفر، روی، منگنز و دیگر ریز مغذی ها که منجر به کاهش کودهای فسفاته و دیگر ریز مغذی ها می شود

2- بهبود کیفیت آب آبیاری

3- اصلاح pH خاک های شور، قلیایی و آهکی

4- رفع کمبود گوگرد مورد نیاز گیاه و افزایش محصول در واحد سطح 

5- جلوگیری از گسترش قارچ های خاکزی به لحاظ خاصیت قارچ کشی گوگرد 

6- ضدعفونی کردن تدریجی خاک و کمک به سلامت محیط زیست و کاهش مصرف سموم کشاورزی

7 – کاهش تجمع نیترات در محصولات کشاورزی

گوگرد در چندین ترکیب آلی که خصوصیات مربوط به بوی گیاهانی مانند سیر، خردل و پیاز را ایجاد می کند، وجود دارد.

علائم کمبود سولفور در گیاه

علائم کمبود سولفور در گیاهان در محصولات مختلف متفاوت است اما شباهت هایی هم وجود دارد. این علائم معمولا با افزایش شدت کمبود گسترش می یابد. کمبود گوگرد بیشتر در خاک های شنی که دارای مواد آلی کمی هستند و در خاک هایی که در معرض آبشویی هستند مشاهده می شود. هر چند گاهی در خاک های دارای مواد آلی بالا هم که سرعت تجزیه مواد آلی کم بوده و معدنی شدن به کندی صورت می گیرد، کمبود گوگرد مشاهده می شود.

گوگرد، عنصری غیر متحرک است و لذا علائم کمبود آن ابتدا در برگ های جوان مشاهده می شود. در اثر کمبود گوگرد، گیاهان به رنگ سبز کمرنگ و زرد رنگ در می آیند. همچنین موجب کاهش رشد گیاه شده، برگ ها کوتاه، باریک و پیچیده و نازک می‌گردند و رگبرگ ها زرد می شوند. در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگ های جوان اتفاق می افتد. سطح برگ ها کوچک و تعداد برگ ها، تعداد و وزن میوه ها نیز کاهش می یابد. علائم کمبود گوگرد مانند نیتروژن است. با این تفاوت که علائم کمبود گوگرد ابتدا در برگ های جوان تر نمایان می شود و حتی با وجود استعمال نیتروژن برطرف نخواهد شد. در گیاهان کمبود گوگرد موجب تجمع ازت غیر پروتئینی می‌شود. همچنین کمبود گوگرد موجب تجمع نیترات در گیاهان شده که برای جانوران مصرف کننده سمی می‌باشد.

مقدار کمی گوگرد نیز به صورت گاز SO2 در هوا وجود دارد. در مناطق صنعتی که از سوخت های فسیلی استفاده می شود، میزان این گاز در هوا افزایش یافته و در زمان بارندگی با آب باران ترکیب شیمیایی ایجاد می کند و تبدیل به اسید می گردد و به صورت باران های اسیدی بر روی گیاهان می بارد و باعث از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه می گردد. همچنین باران اسیدی مذکور، PH خاک منطقه را اسیدی می کند.

اکثر خاک های ایران دارای pH بالا، مواد آلی کم و آهک زیاد  هستند. با توجه به آنچه که ذکر شد استفاده از کودهای گوگردی به عنوان اصلاح کننده خاک های زراعی و خاک های کشاورزی و باغی و یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز گیاهان  بسیار ضروری است.

برای آنکه کود گوگردی مورد استفاده گیاه قرار گیرد، می بایست در ابتدا گوگرد به سولفات تبدیل شود. این عمل توسط باکتری های تیوباسیلوس که در شرایط هوازی در خاک زندگی می کنند، امکان پذیر است. با توجه به کاهش درصد مواد آلی در خاک های زراعی کشور، تعداد این باکتری ها کاهش یافته است. لذا نظر به کمبود مواد آلی در اکثر خاک ها این کود را بهتر است به همراه کود آلی مصرف نمود. مصرف گوگرد در خاک هایی که از نظر ماده آلی بسیار فقیرند و از طرفی افزایش مواد آلی توسط کشاورز مقدور نیست توصیه نمی شود.

عنصر گوگرد در اثر فعالیت باکتری‌های اکسید کننده مانند تیوباسیلوس به صورت سولفات در می آید. هر چه ذرات عنصر گوگرد ریزتر و توزیع آن در خاک یکنواخت تر باشد، سرعت اکسیده شدن گوگرد بیشتر خواهد بود. اکسیداسیون عنصر گوگرد موجب اسیدی شدن خاک گشته و به همین دلیل از آن در اصلاح خاک های قلیائی استفاده می‌شود. اکسیده شدن گوگرد در حرارت و رطوبت مناسب حدود ۳ تا ۴ هفته طول می‌کشد.

لذا برای قابل استفاده شدن گوگرد برای گیاه، از راه تبدیل آن به سولفات، مهیا کردن شروط (رطوبت، دما، مواد آلی و میکروارگانیسم های اکسیده‌ کننده گوگرد) الزامی است. از سوی دیگر چون خاک های کشاورزی کشور آهکی و شور هستند و آب آبیاری نیز محتوی بی‌کربنات فراوان است، بنابراین در اولویت قراردادن مصرف انواع کودهای سولفاتی مخصوصاً اوره با پوشش گوگردی، سولفات آمونیوم و سولفات پتاسیم که دارای خاصیت اسیدزایی نیز هستند، الزامی است.

اکثر کودهای گوگردی به چهار گروه تقسیم می شوند:

1) کودهای حاوی سولفات 2) کودهای حاوی عنصر گوگرد 3) کودهای حاوی سولفات و گوگرد 4) کودهای مایع گوگردی

 مزایای مصرف گوگرد در اراضی زراعی ، اراضی باغی و اراضی کشاورزی به شرح زیر است:

1-  اسیدی کردن خاک های زراعی، خاک های باغی و خاک های کشاورزی برای جذب بهتر عناصر غذایی خصوصا آهن، فسفر و منگنز و دیگر ریز مغذی ها

2- کاهش در مصرف کودهای فسفاته و ریز مغذی ها

3- بهبود کیفی آب آبیاری

4- اصلاح pH خاک شور، قلیایی و آهکی

5- رفع کمبود گوگرد مورد نیاز گیاه و افزایش محصول در واحد سطح 

6- کاهش تجمع نیترات در گیاهان 

7- جلوگیری از گسترش قارچ های خاکزی به لحاظ خاصیت قارچ کشی گوگرد 

8- ضدعفونی کردن تدریجی خاک و کمک به سلامت محیط زیست و کاهش مصرف سموم کشاورزی 

عنصر گوگرد اقتصادی‌ترین ماده اسیدزا برای کاهش اسیدیته خاک‌های آهکی است.

آثار منفی زیست‌محیطی کمبود گوگرد

علاوه بر آثار منفی کمبود گوگرد بر رشد و توسعه گیاهان، در صورت کمبود گوگرد گیاهان نمی‌توانند به طور کارآمد از نیتروژن استفاده کنند و این موضوع خود باعث افزایش هدر رفت نیتروژن و در نتیجه شستشوي نيترات از طریق زهكشي آب می‌شود، ورود نیترات به محیط زیست می‌تواند آسیب زیادی به محیط زیست وارد نماید.

نقش گوگرد در اصلاح و بهبود وضعیت خاک‌های آهکی

عوامل اصلی و محدود کننده در خاک های آهکی، کربنات های آزاد کلسیم و منیزیم هستند که در اکثر نقاط ایران به خاطر بارندگی کم، به وفور در خاک ها تجمع یافته و به خاطر کمبود مواد آلی و pH بالای خاک، قابل انحلال نیستند و در نتیجه باعث کاهش جذب عناصر کم مصرفی همچون روی و آهن می‌گردند همچنین فسفر نیز در این خاک ها برای گیاهان قابل جذب نیست.

موادی مثل گوگرد، گچ و اسیدسولفوریک می‌توانند برای کاهش اسیدیته و اصلاح خاک های آهکی مورد استفاده قرار گیرند، در بین این مواد، گوگرد به خاطر کارایی مناسب و در دسترس بودن آن خصوصاً در کشور ما، به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عملکرد گوگرد پس از ورود به خاک

گوگرد پس از اضافه شدن به خاک، به طور مستقیم نمی‌تواند باعث اسیدی شدن خاک و افزایش جذب مواد غذایی توسط گیاهان شود بلکه باید ابتدا گوگرد اکسید شده و اسید سولفوریک تولید شود تا اسید تولید شده بتواند pH خاک را به خوبی کاهش دهد.

طریقه مصرف گوگرد در کشاورزی

نحوه، مقدار و زمان مصرف کودهای گوگردی بستگی به نوع کشت ، منطقه و هدف استفاده شما دارد. کود گوگرد به سه شکل گوگرد مایع، گوگرد گرانوله و گوگرد پودری استفاده می شود.

بهترین زمان مصرف گوگرد مایع

از کود گوگردی مایع در طی فصل رشد برای برطرف کردن نیاز غذایی گیاه یا کنترل آفات و بیماری ها  می توان استفاده نمود. ولی کودهای گوگردی مایع برای اصلاح خاک خیلی مناسب نیستند.

زمان مصرف گوگرد پودری و گرانوله

بهترین زمان برای کشت های زراعی قبل از کشت هست که کود پودری یا گرانوله گوگردی را با سایر کودهای پایه به صورت خاکی (مخلوط با خاک) استفاده کنید. در باغات بهترین زمان مصرف گوگرد، زمان چالکود (از اوخر پاییز تا اواخر زمستان) هست که می توانید همراه با سایر کودهای چالکود یا به صورت خاکی استفاده شود.

یکی دیگر از مصارف کود گوگردی پودری به صورت گردپاشی برای کنترل افات و بیماری ها در طول فصل رشد هست.

انواع کودهای گوگردی

کودهای گوگردی عموماً به ۴ شکل زیر مصرف می شوند:

  • کود گوگردی معدنی
  • کود گوگردی گرانوله
  • کود گوگردی پودری
  • کود گوگردی مایع

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *